Żeglarstwo morskie w ostatnich latach staje się coraz bardziej popularne. Zapewne do tego trendu przyczyniła się osławiona pandemia Covid-19, jak i wzrost zamożności ogółu społeczeństwa, a wraz z nim większe możliwości spędzania czasu wolnego.
Żeglarstwo jest aktywnością, do której uprawiania potrzebne są pewne cechy osobowościowe, a z drugiej strony samo jego uprawianie cechy tez wzmacnia i wykształca nowe. Należą do nich:
- dyscyplina
- umiejętność pracy w zespole
- otwartość na nowe wyzwania
- gotowość podejmowania ryzyka
- umiejętność działania w sytuacji dużego stresu
- odwaga
- gotowość stałego uczenia się
- potrzeba kontaktu z naturą
Większość osób przygodę z żeglarstwem zaczyna przypadkowo,daje się zaprosić komuś z rodziny lub przyjaciół na krótka wycieczkę jachtem po rzece lub pobliskim zalewie. Niektórzy po takim doświadczeniu „łapią bakcyla”, zaczynają intensywnie żeglować i zapisują się na kurs żeglarski. Inni z kolei stwierdzają, że żeglowanie nie jest dla nich i zadowalają się obserwacją pięknych jachtów z brzegu. Cóż, każdy ma to co lubi (lub na odwrót).
Czy do żeglowania potrzebny jest kurs żeglarski i patent sternika?
Oczywiście, że nie. Przecież nie trzeba być pilotem samolotu, by zająć miejsce w fotelu pasażera. Co więcej polskie (i nie tylko polskie) prawo dopuszcza możliwość prowadzenia niektórych jachtów bez posiadania żadnych uprawnień. Nie wierzycie, to poczytajcie dalej.
Jakie są uprawnienia żeglarskie w Polsce?
Kwestię uprawnień żeglarskich obowiązujących w Polsce reguluje aktualnie Rozporządzenie Ministra (lub jak kto woli „ministry”) Sportu z 2013 roku. Ustanawia ono system trzech patentów:
- żeglarz jachtowy
- jachtowy sternik morski
- kapitan jachtowy
Podstawowy patent żaglarza jachtowego daje prawo do prowadzenia wszystkich jachtów żaglowych na wodach śródlądowych, bez względu na długość kadłuba czy powierzchnię ożaglowania. Żeglarz jachtowy może prowadzić także rejsy po wodach morskich, ale przy ograniczeniu:
- w porze dziennej
- jachty żaglowe o długości do 12 m
- po morskich wodach wewnętrznych i do 2 mil od brzegu
Jedynym warunkiem przystąpienia do egzaminu na żeglarza jest ukończenie 14 lat. Kurs żeglarski formalnie nie jest wymagany, ale w praktyce niemal wszyscy kandydaci biorą w nim udział.
Co to jest „bezpatencie”?
Potocznie używany termin „bezpatencie” dotyczy możliwości prowadzenia niektórych jachtów żaglowych i motorowych bez uprawnień. Bez uprawnień, czyli bez patentu można prowadzić:
- jachty żaglowe o długości do 7,5 m
- jednostki motorowe o mocy silnika do 10 kW (13,6 KM)
- łodzie typu houseboat
Do czego potrzebny jest patent jachtowego sternika morskiego?
Patent jachtowy sternik morski daje w rzeczywistości uprawnienia kapitańskie. Sternik morski jest bowiem uprawniony do prowadzenia jachtów żaglowych:
- po wodach śródlądowych bez ograniczeń
- na wodach morskich jednostek o długości do 18 metrów
Nie ma więc ani ograniczenia pory doby ani odległości od brzegu. Tak więc de facto sternik morski jest kapitanem jachtu.
A co z patentem sternika jachtowego?
Przez wiele lat istniał w Polsce patent/stopień sternik jachtowy. Najpierw był to wyższy stopień śródlądowy, a potem oficer lub kapitan na mniejszym jachcie morskim. Rozporządzenie Ministra Sportu z 2013 roku dotyczące turystyki wodnej połączyło w jeden istniejące wcześniej dwa odrębne patenty: sternika jachtowego i jachtowego sternika morskiego. Patent sternika jachtowego został zniesiony. Posiadacze starych patentów sternika mogą je obecnie wymienić na nowe, jachtowego sternika morskiego, bez żadnej weryfikacji wiedzy, umiejętności, a nawet bez żadnego doświadczenia na morzu! Czekamy, aż właściwy minister (lub „minstra”) wyda rozporządzenie, które posiadaczy karty rowerowej uprawni do pilotowania samolotów! Cóż, głupie prawo, ale prawo. Krótko mówiąc: sternik jachtowy jest jak dinozaur-na wymarciu.
Jak zostać sternikiem morskim?
Żeby zostać sternikiem morskim, trzeba spełnić określone, chociaż nie specjalnie wysokie wymagania:
- ukończone 18 lat (najpóźniej w dniu egzaminu)
- odbyć staż min. 200 h w co najmniej dwóch rejsach morskich
- zdać egzamin praktyczny i teoretyczny
Jakie uprawnienia ma sternik morski?
Była już o tym mowa wcześniej, ale dobre wieści zawsze warto powtarzać. Jedynym ograniczeniem uprawnień sternika morskiego jest długość jachtu-18 metrów. Ograniczenie dotyczy jednak tylko jachtów morskich, na śródlądziu sternik morski jest uprawniony do prowadzenia wszystkich jachtów żaglowych.
Czy do zdania egzaminu na sternika morskiego potrzebny jest kurs?
A czy do jeżdżenia na nartach potrzebne są narty? Poza geniuszami, którzy umiejętność prowadzenia jachtu morskiego wyssali z mlekiem matki albo nawet zdobyli te umiejętności jeszcze w okresie prenatalnym, wszyscy pozostali muszą się tego wszystkiego nauczyć. I to, wbrew coraz częstszym opiniom nie poprzez oglądanie filmików instruktarzowych czy wysłuchanie podcastów, ale na solidnym, praktycznym kursie żeglarskim! To prawda, formalnie ukończenie kursu nie jest warunkiem przystąpienia do egzaminu, ale rzadko kto decyduje się na podejście bez wcześniejszego udziału w szkoleniu.
Jak wygląda kurs na jachtowego sternika morskiego?
Kurs na sternika morskiego może mieć różne formy:
- stacjonarne szkolenie praktyczne i teoretyczne
- kurs hybrydowy
- szkolenie weekendowe
Kurs stacjonarny na sternika morskiego jest najstarszą i najbardziej optymalną formą nauczania żeglarstwa morskiego i przygotowania do egzaminu. Każdy dzień kursu podzielony jest na szkolenie teoretyczne, tzw. wykłady i zajęcia praktyczna na wodzie. Taki kurs powinien trwać 7-9 dni.
Kursy hybrydowe opierają się na przeniesieniu nauki zagadnień teoretycznych on line, a samo szkolenie obejmuje zajęcia praktyczne, a niekiedy także repetytoria egzaminacyjne. Jeżeli szkolenie praktyczne trwa przynajmniej tydzień, to jest do dobre rozwiązanie, ponieważ:
- oszczędza czas kursantów i instruktora
- pozwala optymalnie wykorzystać kurs na naukę manewrowania jachtem
- umożliwia naukę we własnym tempie, w dowolnym czasie i miejscu
- cały dzień szkolenia na kursie może zostać poświęcony na zajęcia praktyczne
- baza testów umożliwia każdemu kursantowi systematyczne sprawdzanie postępów w nauce
Weekendowy kurs na sternika morskiego najczęściej obejmuje dwa przedłużone weekendy, łącznie 6-8 dni szkolenia.
Jedyną formą kursu jakiej należy unikać są szkolenia, w których każdy dzień podzielony jest na bloki/części, gdzie w każdym bloku udział biorą udział różni kursanci, zmieniają się jachty i instruktorzy. Takie rozwiązanie nie pozwala załodze na zgranie się i jest wyjątkowo mało efektywne. Jeszcze gorzej, jeżeli podczas kursu na jachcie łączy się kandydatów na żeglarza i sternika morskiego.
Jak wygląda egzamin na patent sternika morskiego?
Zdecydowana większość kursów na sternika morskiego kończy się egzaminem. Warunkiem przystąpienia do egzaminu jest:
- ukończenie 18 lat
- staż min. 200 h w co najmniej dwóch rejsach morskich
Egzamin obejmuje:
- test 75 pytań
- zadanie z nawigacji
- praktyczny sprawdzian umiejętności kandydata
Test obejmuje wszystkie zagadnienia teoretyczne wyszczególnione w Rozporządzeniu Ministra Sportu z 2013 roku:
- przepisy
- wiadomości o jachtach
- silniki
- ratownictwo
- sygnalizację i łączność
- nawigację
- locję
- ratownictwo
- meteorologię
- planowanie rejsu
Warunkiem zaliczenia tej części egzaminu jest udzielenie przez kandydata min. 65 prawidłowych odpowiedzi.
Zadanie z nawigacji obejmuje zwykle nawigację czynną i bierną, prowadzenie nakresu drogi na mapie i podstawowe obliczenia.
Na wypełnienie testu i rozwiązanie zadania nawigacyjnego kandydat ma 120 minut.
Egzamin praktyczny obejmuje sprawdzian w zakresie:
- kierowania jachtem
- dowodzenia załogą
- pracy w charakterze członka załogi
Kandydat wykonuje manewry na żaglach i silniku wskazane przez Komisję Egzaminacyjną. Do najczęściej wykonywanych na egzaminie manewrów należą:
- podejście i odejście od nabrzeża (burtą lub rufą)
- „Człowiek za burtą”
Ocena niedostateczna z jakiejkolwiek części egzaminu oznacza ogólną ocenę niedostateczną i konieczność powtórzenia całego egzaminu.
A co po egzaminie na sternika morskiego?
Po egzaminie wszyscy, którzy zdali otrzymują od Komisji Egzaminacyjnej dokument Zaświadczenie o zdaniu egzaminu na sternika morskiego. Należy zalogować się na stronę Polskiego Związku Żeglarskiego, wygenerować wniosek o wydanie patentu, wypełnić, wydrukować, podpisać i wysłać do „państwowego urzędu do spraw żeglarstwa” jakim kiedyś był, a obecnie stara się być PZŻ.
Czy do żeglowania po morzu wystarczy patent sternika morskiego?
„Tak, ale” – wiem, jakie to irytujące, więc oszczędzę Wam tego. Otóż sam patent jak najbardziej nadaje posiadaczowi prawo prowadzenia nawet dużych jachtów (do 18 m). Jednak każdy jacht morski wyposażony jest w „ukaefkę”, fachowo radiostację VHF DSC. Oznacza to, że na pokładzie jachtu przynajmniej jedna osoba powinna legitymować się Świadectwem Operatora Łączności Bliskiego Zasięgu (Short Range Certificate, SRC). Warto zapisać się na kurs i zdać egzamin w Urzędzie Komunikacji Elektronicznej (UKE). Dodatkowo za jedyne 50 zł można bez dodatkowych formalności (egzamin) uzyskać w Polskim Związku Motorowodnym i Narciarstwa Wodnego patent motorowodnego sternika morskiego. I to by było na tyle.
